The Historical Gem, de historische diamant, zo probeert Sint Eustatius zich op de markt te zetten. Maar wordt er wel genoeg gedaan aan het behoud van het erfgoed? En hoe gaat dat veranderen nu het eiland een bijzondere gemeente van Nederland is geworden?
Wie voor het eerst op Sint Eustatius is, wordt er echt even stil van: zoveel historisch erfgoed op zo weinig vierkante kilometers. Het eiland heeft de geschiedenis werkelijk in ieder hoekje zitten. Waar je ook om je heen kijkt oude gebouwen of overblijfselen daarvan. De meeste dateren uit de achttiende eeuw, de tijd dat Sint Eustatius dagelijks tientallen schepen zag afmeren en het eiland bewoond werd door 10.000 mensen, een veelvoud van de bevolking nu. Het eiland was toen zelfs een periode belangrijker dan Curaçao.
Bakstenen
De roemruchte periode die het eiland toen meemaakte, is ook af te lezen aan het grote aantal monumentale panden van baksteen die er te vinden zijn. Al die stenen kwamen er als ballast van schepen. En werden gebruikt als bouwmaterialen. Zelfs in het water vlak voor de baai zie je de fundamenten van de pakhuizen nog.
Het grote aantal monumenten op het eiland biedt kansen, maar ze vormen ook een zorg. Sint Eustatius is klein en moest tot voor kort rekenen op de inzet van vrijwilligers in het monumentenbeheer. Een van de drijvende, onbetaalde, krachten is Gay Soetekouw. De pensionado uit de Verenigde Staten probeerde er de afgelopen jaren alles aan te doen om de grootste bedreiging van The Historical Gem tegen te gaan: de afbraak van enkele panden met historische waarde.
Officiële monumentenstatus
“Veel erfgoed is in particuliere handen en bijna geen van de panden heeft een officiële monumentenstatus,” vertelt Soetekouw. “Een eigenaar kan er dan mee doen wat hij of zij wil. De eilandsregering wil hier ooit wel wat aan doen, maar erg snel zijn ze niet en ze hebben moeite met het implementeren van de regels om zo’n status mogelijk te maken. Op een gegeven moment had ik er genoeg van en ben ik uit de monument foundation gestapt.”
Soetekouw maakt zich terecht zorgen over de monumentenzorg op het eiland. Ze heeft de verantwoordelijken hier regelmatig op aangesproken. Zonder veel direct resultaat. Toch is het ook de politiek op het eiland menens en nu komt er na jaren eindelijk een professionele directeur monumentenzorg naar het Statia: Walter Hellebrand.
Kaartenverzameling
Hellebrand is geboren en getogen op het eiland en studeerde daarna geschiedenis in Nederland. “Maar het eiland is nooit bij mij weg geweest,” vertelt hij in zijn Amsterdamse woning vlak voor vertrek. “Ik heb het gevoel dat ik naar huis ga.” Dat Hellebrand met zijn gedachten nog vaak op het eiland te vinden is, blijkt duidelijk in zijn woning. Alle muren zijn behangen met een imposante historische kaartenverzameling van de Nederlandse aanwezigheid overzee. Met daarin centraal natuurlijk zijn eiland: Statia. Zijn liefde is zelfs zo sterk dat hij enkele jaren geleden het nieuwe wapen van het eiland ontwierp.
“Sint Eustatius heeft de meeste monumenten per vierkante kilometer van het hele Caribische gebied,” weet de historicus. “Maar het is voor zo’n klein eiland enorm moeilijk om alles goed te regelen. Niets ten nadelen van de enthousiaste vrijwilligers maar het is goed dat ik er nu heen ga. Het regelen van monumentenstatussen is enorm ingewikkeld en kost veel tijd. Dat is voor iemand die dagelijks werkt gewoon niet te doen.”
Bijzonder erfgoed
In totaal kan Hellebrand wel driehonderd gebouwen op het eiland bedenken die wat hem betreft monument zouden kunnen worden. Te veel om werkelijk te realiseren. Daarom wil hij beginnen met de allerbelangrijkste. “Toch ga ik ook mijn best doen om ook de hele bevolking zich bewust te laten zijn van hun bijzondere erfgoed. Ik hoop daarmee te bereiken dat ook mensen die een bijzondere plek bezitten, die geen monument is, het pand niet afbreken. Monumenten zijn vaak ook geld waard en dat weet niet iedereen.”
Luister hier naar Pieter-Bas’ radioreportage voor de Wereldomroep
Geen flash? Download de reportage dan hier